Vrijdag 21 september

De Three Gorges Dam

Al om kwart voor 6 werden we door een vrolijke muzikale medley gewekt: we naderden de derde kloof, de 76 kilometer lange Xiling. Helaas bleek het een regenachtige en zelfs kille dag te worden. In het eerste ochtendlicht leverde dit nog sprookjesachtige beelden op, maar de rest van de dag was het gewoon grauw en mistig. Dus toen we de bouwput van de Three Gorges Dam passeerden waren de verschillende onderdelen van de dam nauwelijks te onderscheiden, al was wel duidelijk dat het een monsterproject was. Dit leek meer een spookstad dan Fengdu.

Net voor Yichang en de Gezhouba-dam zat onze cruise erop. Het zou leuk geweest zijn om deze 60 meter hoge dam en de 22 meter diepe sluizen nog even te gaan bekijken, maar daar was blijkbaar geen tijd voor. Het duurde dan ook nogal een tijd voor we allemaal met onze bagage in de bus zaten, waar we werden verwelkomd door weer een nieuwe gids. Vervolgens reden we, net langs een werf, zo'n 30 kilometer terug, naar de locatie van de Three Gorges Dam.

Deze enorme dam wordt volgens de Chinese regering om 3 redenen aangelegd:

1. om overstromingen, die steeds aan veel mensen het leven kosten en voor grote economische schade zorgen, te voorkomen,
2. om op een schonere manier dan door het verbranden van met name steenkool elektriciteit op te wekken, en
3. om de omstandigheden voor de scheepvaart te verbeteren: Chongqing zal in de toekomst bereikbaar zijn voor schepen tot 10 000 ton.

Tegenstanders van het project vrezen echter dat het project een enorme natuurramp zal veroorzaken, doordat het hele stromingspatroon van de rivier verandert. Hierdoor zullen hogerop juist overstromingen en zandbanken ontstaan, terwijl beneden de dam weggespoelde grond niet meer aangevuld wordt. In het ergste geval begeeft de hele dam het, doordat hij langzaam ondermijnd wordt of door een aardbeving, want de dam ligt in een risicogebied en de enorme watermassa (39,3 biljoen m3) zou een lichte aardbeving kunnen versterken. Daarnaast dwingt het project waarschijnlijk zo'n anderhalf miljoen mensen om te verhuizen, wordt kostbare landbouwgrond onder water gezet, net als veel cultuurschatten, en kan er een flinke watervervuiling optreden als alle oude gebouwen en fabrieken niet zorgvuldig opgeruimd worden. Ook door de verminderde stroomsnelheid zal ongetwijfeld vervuiling ontstaan, wat weer grote gevolgen heeft voor de flora en fauna. Het zou veel wijzer, en waarschijnlijk goedkoper, geweest zijn een aantal kleinere dammen te bouwen, maar daar valt natuurlijk minder eer aan te behalen.

Vanuit de bus konden we net in de in aanbouw zijnde vijftrapssluizen kijken. De deuren zaten er al in. We kregen echter geen speciale schippersrondleiding, maar moesten net als alle andere toeristen genoegen nemen met het bekijken van de maquette en het uitzichtpunt. De groep stelde nogal wat technische en gedetailleerde vragen waar onze gids geen antwoord op kon geven, en dat terwijl hij toch al eerder een groep Nederlandse binnenvaarders had gehad en dus had kunnen weten wat hem te wachten stond!

Veel mensen denken dat het waterpeil in 2009 wel 175 meter stijgt, maar het wordt opgestuwd tot 175 meter boven zeeniveau. Het hoogteverschil in het waterpeil beneden en boven de dam wordt uiteindelijk 'maar' zo'n 113 meter. Hoe hoog de betonnen muur op zich nu precies wordt was ons niet duidelijk, omdat de ene bron een absolute hoogte van 175 (of 185) meter vermeldt en de andere 175 (185) meter boven zeeniveau. Waarschijnlijk wordt de muur op zich 175 meter hoog (110 meter hoogteverschil + een veiligheidsmarge + de diepte van de rivier ter plekke, zo'n 50 meter) en komt het hoogste punt daarmee op 185 meter boven zeeniveau te liggen. Volgende keer nemen we een hand-GPS mee om het zeker te weten. Dat was ook leuk geweest om te zien hoe hard we voeren op de Yangtze.

De scheepvaart moet de 110 meter hoogteverschil straks overbruggen met behulp van een 5-trapssluis, waarvan er twee naast elkaar komen. Iedere kolk wordt 280 meter lang, 34 meter breed en heeft een minimale diepgang van 5 meter. Een schutting door de 5 sluizen zal in totaal zo'n 2,5 uur duren. Het is de bedoeling dat deze sluizen in juli 2003 klaar zijn. Daarnaast kunnen kleinere schepen (tot 3000 ton) gebruik maken van een scheepslift . De afmetingen hiervan zijn 120 meter lang en 18 meter breed bij een diepgang van 3,5 meter. Een schutting hiermee duurt slechts 40 minuten. De scheepslift moet in 2009 klaar zijn.

Als de gids het over de 5-traps sluis had dan sprak hij steeds over 'Die Ewige Schleuse'. In eerste instantie dachten we dat dat weer zo'n poëtische Chinese benaming was, maar hij gebruikte die blijkbaar ter onderscheid van een tijdelijke sluis. Het bestaan van die tijdelijke sluis was ons volledig ontgaan, tot we nadien in het boekje over het project keken. Op dit moment passeert de scheepvaart de dam in aanbouw langs een omleidingskanaal, maar omdat al het water zich nu door een relatief smalle opening moet wringen kan de opvaart hier alleen bij een lage waterafvoer door komen. Als de afvoer hoger wordt dan 20 000 m3 kan de scheepvaart gebruik maken van een sluis. Die is in mei 1998 in gebruik genomen en is 240 x 24 x 4 meter.

Van de dam vertrokken we met de bus naar Wuhan, een rit van bijna 400 kilometer. Gelukkig voor ons was er 6 jaar geleden een autoweg aangelegd. Omdat de aanleg van een autoweg door de vele kunstwerken (tunnels, bruggen) erg duur is, wordt er een fikse tol geheven. Daardoor was het niet druk. Maar als alle Chinezen ooit gaan autorijden verwachten we toch enorme problemen. Een van de groepsleden had echter ooit op tv gezien dat er niet eens genoeg aardolie op de wereld is om alle Chinezen in een eigen auto te laten rondrijden.

Sanitaire stop

Onderweg werd regelmatig gestopt. Anders dan bij de vorige groepen heeft echter niemand last gekregen van zijn ingewanden, waarschijnlijk omdat het veel minder warm was. Sommige groepsleden hadden van hun huisarts het advies gekregen om cola bij het eten te drinken omdat dat ontsmettend zou werken en blijkbaar heeft het geholpen. Anderen pakten een norit of iets homeopathisch als hun buik verdacht begon te rommelen, om niet meteen middelen te hoeven gebruiken die soms erger zijn dan de kwaal. Ook hebben we, zeker in het begin, heel voorzichtig gegeten en gedronken: eetstokjes schoongemaakt (die soms behoorlijk plakkerig uit hun papieren zakjes kwamen), de verzegeling van waterflesjes gecontroleerd, geen ongeschild of door anderen geschild fruit gegeten, geen ijsklontjes genomen (die zijn trouwens ook zelden voorhanden), tanden gepoetst met water uit de thermoskan etc.

De toeristen-damestoiletten in China bestaan uit een porseleinen sleuf in de vloer. Sommige zijn heel schoon, bij andere word je misselijk van de stank. Omdat er meestal geen haakje is om een jas of tas op te hangen, en de deur ook zelden op slot kan, gaven de meeste dames er de voorkeur aan om in groepjes naar het toilet te gaan. Dat leidde soms tot giechelpartijen, bijvoorbeeld toen er tips uitgewisseld werden om door te trekken zonder met je handen aan de knop te hoeven komen. De meesten bleken het met hun voeten te doen. Toiletpapier ontbreekt vaak (en dat, terwijl de Chinezen het uitgevonden hebben !), en het wordt niet gewaardeerd als je het in het toilet gooit. In de hotels zijn wel gewone wc's, en volop papier.

De eerste keer stopten we bij een verkooptentoonstelling van allerlei (halfedel)stenen voorwerpen. Behalve jaden galjoenen en lila boeddha's kon je hier ook geurende sandelhouten waaiers kopen. Daarna vroeg de gids of we ergens wilden lunchen en regelde vervolgens per GSM een draaiplateaumaaltijd voor ons. Dat kostte 50 yuan, fl 15,- per persoon. Doordat alles voor je georganiseerd wordt heb je geen idee meer wat dat soort dingen kost. Een standaardhotelkamer kost zo'n 500 yuan, een entreekaartje 20 tot 40 yuan, een retourtje kabelbaan 15 yuan, etc. Een flesje water kost 2 tot 10 yuan, afhankelijk van waar je het koopt, een driekwart liter fles bier 5 tot 15 yuan.

Wuhan

Het landschap was hier heel anders dan in de Drie Kloven: een natte, vruchtbare vlakte, waar rijst, katoen en lotus verbouwd werd. Ook zagen we veel zoetwatervis-kwekerijen. Op het land werd nog veel met buffels gewerkt. De buitenwijken van Wuhan bestonden uit flats in allerlei stijlen. Volgens de gids kostte een woning hier ongeveer half zoveel als in het centrum.

In het centrum heerste een enorme bedrijvigheid, we zagen geen straat zonder winkeltjes. Deze zaakjes deden nog het meest aan garages denken: de voorkant was een grote opening, die afgesloten kon worden met een rolluik of met losse panelen, binnen en buiten stonden de waren opgesteld, waar de verkoper op een stoeltje tussen zat, en verder waren er geen ramen, etalages of toonbanken.

De gids vertelde dat Wuhan eigenlijk uit drie steden bestaat, Wuchan op de ene oever van de Yangtze, en op de andere oever Hanyang en Hankou, die weer van elkaar gescheiden worden door de Han-rivier.

Verkeer

Op de weg was ook weer genoeg te zien, zoals torenhoog volgeladen vrachtauto's, vrachtwagens waarin mensen op balen katoen lagen te slapen, auto's die door een gat in de vangrail, dwars over de baan van de tegenliggers heen, linksaf sloegen en buffels die op hun gemakje over de autoweg kuierden. Overal op de autowegen zagen we straatvegers aan het werk, met hun bezem en veegblik, terwijl het verkeer er rakelings langs raasde. Er waren ook regelmatig mensen met een doekje de vangrail aan het schoonmaken. John moest nogal lachen over onze opwinding over het verkeer: 'De Chinezen hebben hun eigen regels'. Strepen op de weg en zebra's waren volgens hem 'only decoration'. Desondanks hebben we nauwelijks ongelukken gezien. Iemand merkte op dat er in Nederland dagelijks honderden doden zouden vallen op de weg als er zo gereden zou worden. Niet door ongelukken, maar door agressie. Of mensen elkaar nu sneden, klem zetten, of spookreden, er werd nooit geschreeuwd, gebaard of geknipperd. Wat een land!

's Avonds in het restaurant kregen we weer allerlei nieuwe gerechten voorgeschoteld zoals een soort minipaksoi, verrukkelijke lotuswortel-beignets, gebakken garnalen, gevulde rijstballetjes en bonensoep. Na het eten werd koffie aangeboden. Dat bleken een glas oploskoffie te zijn, waar je maar liefst 25 yuan voor moest betalen. Koffie wordt echt beschouwd als een luxe-artikel in China. Roeren doe je natuurlijk ook met stokjes.